آیا استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران قانونی است؟ بررسی قوانین و محدودیت‌ها
تب استفاده از اینترنت ماهواره‌ای «استارلینک» اخیراً در شبکه‌های اجتماعی به شدت افزایش یافته است. با این حال، سوالات حقوقی زیادی پیرامون استفاده، خرید و فروش استارلینک مطرح می‌شود. «محمد رضائی جوزانی»، کارشناس ارشد حقوق تجارت الکترونیکی، در یادداشتی برای دیجیاتو به بررسی این مسئله از منظر حقوقی پرداخته است.
برای مطالعه کامل این موضوع و تحلیل حقوقی دقیق‌تر، در ادامه این مقاله از زرین مگ همراه ما باشید.
این مقاله را از دست ندهید: اعتراف OpenAI به خطرات افزایش تولید سلاح‌های بیولوژیکی با استفاده از هوش مصنوعی
اینترنت ماهواره‌ای به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌های ارتباطی در جهان، تحولی بزرگ در دسترسی به اینترنت ایجاد کرده است. پروژه استارلینک، که توسط شرکت اسپیس‌ایکس توسعه یافته، در کنار پروژه‌هایی مانند وان وب، یکی از بزرگ‌ترین تلاش‌ها برای فراهم کردن اینترنت ماهواره‌ای در سراسر جهان است. این فناوری با استفاده از ماهواره‌های کم‌ارتفاع، امکان دسترسی به اینترنت را در مناطقی که از خدمات شبکه‌های مرسوم محروم بوده‌اند، فراهم کرده است.
در حالی که استارلینک در بسیاری از کشورها مورد استقبال قرار گرفته، ورود این فناوری به ایران با چالش‌های قانونی و حقوقی متعددی روبه‌رو است. به دلیل ماهیت بین‌المللی اینترنت ماهواره‌ای و قوانین سختگیرانه در زمینه ارتباطات و فناوری اطلاعات در ایران، استفاده از استارلینک نیازمند بررسی دقیق مقررات حقوقی موجود است. برخی از این مقررات شامل محدودیت‌های ورود فناوری‌های خارجی، نظارت دولت بر ارتباطات و مسائل مرتبط با حاکمیت سایبری می‌شوند.
در این مقاله، به بررسی جنبه‌های حقوقی و قانونی استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران می‌پردازیم. ما چالش‌های حقوقی پیش روی کاربران این فناوری، موانع قانونی و الزامات حقوقی که برای استفاده از این سرویس در ایران وجود دارد، را مورد بحث قرار خواهیم داد. این تحلیل به شما کمک می‌کند تا با دید بازتری به موضوع استفاده از اینترنت ماهواره‌ای و پیامدهای حقوقی آن در ایران نگاه کنید.
آیا استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران قانونی است؟ بررسی قوانین و چالش‌های حقوقی
قانون ممنوعیت به‌کارگیری تجهیزات ماهواره‌ای در ایران، یکی از قوانین مهم و بحث‌برانگیزی است که ممکن است به استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ارتباط داشته باشد. این قانون که در سال ۱۳۷۳ تصویب شد، ورود، توزیع و استفاده از هرگونه تجهیزات ماهواره‌ای را ممنوع اعلام کرده است. نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، تعریف محدود این قانون از «تجهیزات ماهواره‌ای» است؛ تعریفی که بیشتر بر دریافت برنامه‌های تلویزیونی از ماهواره تمرکز دارد. طبق تبصره ماده ۳ و ماده ۵ آیین‌نامه این قانون، تنها تجهیزات مرتبط با برنامه‌های تلویزیونی مد نظر بوده و اشاره‌ای به فناوری‌های نوینی مانند استارلینک ندارد.
با گسترش فناوری‌های جدید، به‌ویژه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، سوالات حقوقی تازه‌ای پیرامون استفاده از این تجهیزات مطرح شده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که قانون ممنوعیت تجهیزات ماهواره‌ای شامل استارلینک نیز می‌شود؛ زیرا این سیستم از ماهواره‌ها برای ارسال و دریافت داده‌ها استفاده می‌کند. با این حال، از منظر حقوقی، اصل قانونی بودن جرم و مجازات که در اصل ۳۶ قانون اساسی و مواد ۲، ۱۰، ۱۲، ۱۳ و ۱۸ قانون مجازات اسلامی به آن اشاره شده است، به این معناست که هرگونه رفتار غیرقانونی باید به‌طور صریح توسط قانون جرم‌انگاری شود.
در واقع، قانون‌گذار در زمان تصویب این قانون، تمرکز خود را بر تجهیزات دریافت برنامه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای گذاشته بود و این قانون را برای تجهیزات دریافت اطلاعات اینترنتی از طریق ماهواره در نظر نگرفته است. به همین دلیل، برخی حقوق‌دانان معتقدند که از نظر فنی و حقوقی، اینترنت ماهواره‌ای استارلینک با تجهیزات ماهواره‌ای تلویزیونی تفاوت دارد و مشمول قانون مذکور نمی‌شود. نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه نیز این تفسیر را تأیید کرده است.
این مقاله را از دست ندهید: معرفی هدست Meta Quest 3S با دکمه Action: تجربه‌ای جدید در دنیای واقعیت مجازی
علاوه بر این، مسأله دیگری که در مورد استفاده از تجهیزات استارلینک در ایران باید مورد توجه قرار گیرد، قوانین مرتبط با قاچاق کالا است. از آنجا که تجهیزات استارلینک به‌عنوان کالایی خارجی، بدون رعایت تشریفات قانونی و مقررات گمرکی وارد کشور می‌شود، طبق بند ت قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، این تجهیزات مشمول قوانین مرتبط با قاچاق کالا هستند. بر اساس مواد ۱۸ و ۱۸ مکرر این قانون، حمل، نگهداری، عرضه یا فروش تجهیزات استارلینک، جرم تلقی می‌شود و مرتکب آن به ضبط اموال قاچاق و جریمه نقدی محکوم خواهد شد.
بنابراین، در حالی که از نظر فنی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک تفاوت‌هایی با تجهیزات ماهواره‌ای تلویزیونی دارد، ورود و استفاده از این فناوری در ایران با چالش‌های حقوقی و قانونی جدی روبه‌رو است که نیازمند بررسی و تفسیر دقیق‌تر قوانین موجود است.
بررسی ابعاد حقوقی حاکمیت در فضای سایبری با گسترش اینترنت ماهواره‌ای استارلینک
در کشورهایی که زیرساخت‌های ارتباطی تحت نظارت و کنترل دولت قرار دارد، فناوری‌های نوینی همچون اینترنت ماهواره‌ای استارلینک چالش‌های حقوقی و فنی قابل توجهی را ایجاد کرده است. کشورهای مختلف از جمله هند و روسیه، تاکنون مجوز استفاده از این فناوری را صادر نکرده‌اند، در حالی که فرانسه در پی شکایت سازمان‌های محیط زیستی ابتدا مجوز استارلینک را لغو و سپس مجدداً صادر کرد. این مثال‌ها نشان از آن دارد که اینترنت ماهواره‌ای در سراسر جهان موضوعی پیچیده و چندبعدی است که نیازمند قوانین و مقررات دقیق می‌باشد.
در ایران نیز، سیاست‌های ملی و بین‌المللی در حوزه ارتباطات اینترنتی به گونه‌ای تنظیم شده است که حاکمیت کشور بر فضای سایبری محفوظ بماند. این امر در مقدمه قانون راجع به تصویب اساسنامه و اصلاح مقاوله‌نامه اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) به‌وضوح اشاره شده است. این اساسنامه ضمن تأیید حق حاکمیت مسلم هر کشور در تنظیم سیستم‌های مخابراتی خود، حفظ صلح و توسعه اقتصادی و اجتماعی میان کشورها را مورد توجه قرار داده و در نتیجه، به جمهوری اسلامی ایران حقوق و تعهداتی در حوزه ارتباطات اینترنتی می‌دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان “تحلیل وضعیت خدمات اینترنت ماهواره‌ای مدارپایین در ایران (مطالعه موردی استارلینک)” به بررسی این فناوری نوظهور و چالش‌های مرتبط با آن پرداخته است. این مرکز چندین راهبرد را برای مواجهه با اینترنت ماهواره‌ای پیشنهاد داده که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
این مقاله را از دست ندهید: این ویژگی‌های جدید در ماه دسامبر با iOS 18.2 به آیفون شما می‌آیند
- رفع موانع ساختاری برای تقویت مزیت رقابتی اینترنت زمینی و بهبود زیرساخت‌ها.
- انعقاد تفاهم‌نامه‌های همکاری و اعطای مجوز به شرکت‌های اینترنت ماهواره‌ای با همکاری دیپلماتیک.
- راهکارهای سلبی همچون جرم‌انگاری خرید، فروش و استفاده از تجهیزات و خدمات اینترنت ماهواره‌ای بدون مجوز و اقامه دعوی علیه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات فاقد مجوز به دلیل تداخل فرکانسی با سرویس‌های موجود در ایران.
در نهایت، آینده اینترنت ماهواره‌ای در ایران به عوامل مختلفی وابسته است. از جمله این عوامل می‌توان به همکاری بین‌المللی و الزاماتی که «هیئت مقررات رادیویی اتحادیه بین‌المللی مخابرات» (RRB) برای همکاری شرکت اسپیس‌ایکس با جمهوری اسلامی ایران به دلیل نقض قوانین بین‌المللی و قواعد سرزمینی، اشاره کرد. پاسخ ایران به این چالش‌ها و راهبردهای حقوقی و فنی در مواجهه با این فناوری، نقشی تعیین‌کننده در آینده استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در کشور خواهد داشت. علاوه بر این، توسعه اینترنت ماهواره‌ای در سطح بین‌المللی نیازمند تدوین اسناد حقوقی و مقررات جدیدی است که توسط نهادهای بین‌المللی تنظیم و تصویب خواهند شد.
نتیجه گیری
ورود اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران با چالش‌های حقوقی و فنی متعددی روبه‌رو است. قوانین فعلی ایران، به‌ویژه قانون ممنوعیت تجهیزات ماهواره‌ای، شامل تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای نمی‌شود، اما مقررات مربوط به قاچاق کالا می‌تواند محدودیت‌هایی برای استفاده از این فناوری ایجاد کند. همچنین، حاکمیت سایبری ایران و همکاری‌های بین‌المللی در زمینه ارتباطات از عوامل تعیین‌کننده در آینده استفاده از این فناوری هستند.
